Sayıştay raporuna nazaran kurumda, mal ve hizmet alımı için yapılan toplam 86 ihalenin 70’i kanuna uygunluğuna bakmaksızın “istisna” kapsamında, yani İhale Kanunu dışında, direkt yönetimin takdir ve tercihi ile yapılmış. Asıl uygulanması gereken “açık ihale”, “belli istekliler ortasında ihale” ve “pazarlık” metotları çok az ihalede uygulanmış.
Kısa Dalga’da yer alan habere nazaran, Sayıştay kontrolde Merkez Bankası ile ilgili üç bulgu var. Bunlardan birisi, “Bir takıma tedvirle görevlendirilenlerin durum tazminatının, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Çalışanları Yönetmeliği’ndeki düzenlemeye nazaran belirlenmemesi”, ikincisi, “4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na nazaran ihale edilmesi gereken insan kaynağı teminine ait hizmet alımlarının, Dış Kaynak Temini olduğu kıymetlendirilerek 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü hususunun (c) bendinde yer alan istisna kapsamında temin edilmesi” ile ilgili. Lakin asıl 3. bulgu kıymetli.
Bu unsurda denetçinin tespiti şöyle:
“TCMB’nin farklı üniteleri tarafından 2023 yılında gerçekleştirilen ihalelerin büyük çoğunluğunun 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü unsuruna istinaden “istisna” kapsamında gerçekleştirildiği, lakin birtakım mal ve hizmet alımı işlerinin istisna kapsamına girmediği, öteki bir deyişle 4734 sayılı Kanun’da yer verilen istisna uygulamasının ihale konusu işlerin içeriğine bakılmaksızın genel bir uygulamaya dönüştürüldüğü görülmüştür.”
“İSTİSNA UYGULAMASI, GENEL BİR UYGULAMAYA DÖNÜŞTÜRÜLDÜ”
Raporda, TCMB’nin, “sadece teknolojiye, güvenliğe, banknot ve değerli evrak üretimi ve basımına ait mal ve hizmet alımları ile dış kaynak temini ve danışmanlık hizmeti alımlarını istisna kapsamında” olduğu, “bunlar dışındaki her türlü kaynaktan karşılanan mal yahut hizmet alımları ile imal işi ihalelerini ise Kanun kararlarına nazaran yürütülmesi” gerekirken, istisna uygulamasının genel bir uygulamaya dönüştürüldüğü tespiti yapılıyor.
Raporun ilgili kısmı şöyle:
“Yapılan incelemelerde;
4734 sayılı Kanun’un teknolojiye, güvenliğe, banknot ve değerli evrak üretimi ve basımına ait mal ve hizmet alımlarına ait istisna kararının çok geniş yorumlandığı, TCMB’nin idari faaliyetleri için yönetim merkezi bünyesinde ve şubelerde gerçekleştirilen ihaleler kapsamında yapılan örneklemde toplam 86 adet mal ve hizmet alımı ile imal işinin 70 adedinin istisna kapsamında gerçekleştirildiği, bu işler ortasında istisna kapsamında kıymetlendirilmesi mümkün olmayan olağan idari faaliyetlere ait alımların da olduğu, örneğin;
– Banknot matbaasına ilişkin istisna kapsamındaki 269 işin içinde kablo, akü, yazıcı bakım, yangın söndürme bakım, çelik raf, güç kaynağı, antifriz üzere alımlar olduğu, tüm alımların banknot ve değerli evrak üretimi ile ilişkili kıymetlendirilerek istisna kapsamına alındığı,
– Bankanın para siyasetini belirleme faaliyeti kapsamındaki teknoloji, dış kaynak ve güvenlikle ilgili istisnanın ve dış kaynak kavramlarının çok geniş yorumlanması sonucu, yazılım lisansı yenilemeleri, kütüphane etiketleme sistemi, hak ediş ve yaklaşık maliyet modülü yazılımı bakım hizmeti, Adobe lisansı kiralanması, elektronik imza yazılımı, kapalı devre TV sistemi gereç alımı, araç kiralama, destek-bilişim-güvenlik işçi hizmet alımları, toplantı tertip hizmeti, toner alımı, asansör bakımı üzere tüm kurumların muhtaçlığı durumunda olabilecek mal yahut hizmet alımlarının istisna kapsamında alındığı, tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan mevzuat kararları, yapılan açıklamalar ve kontrol sonucunda tespit olunan konular çerçevesinde; TCMB’nin idari nitelikteki ihalelerinde olağan dışı özel bir ihale tekniği olan istisna uygulamasının, 2023 yılında gerçekleştirilen ihalelerin çoğunluğunda uygulanması nedeniyle olağan bir alım formülü haline geldiği, olağan ihale prosedürleri olan açık ihale, muhakkak istekliler ortasında ihale ve pazarlık yordamlarının ise istisna olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. (…) Münasebetiyle 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü hususunda sayılan teknolojiye, güvenliğe, banknot ve değerli evrak üretimi ve basımına ait mal ve hizmet alımları ile dış kaynak temini ve danışmanlık hizmeti alımlarının kapsamı Banka tarafından çok geniş olarak algılanmaktadır. Bu halde düşünüldüğünde örneğin elektronik her aygıt teknoloji kapsamına, dışarıdan alınan her hizmet ise dış kaynak kapsamına sokulabilecektir. Hakikaten öbür yönetimlerce Kanun kapsamında gerçekleştirilen araç kiralama, asansör bakımı üzere alımlar bile bu kapsamda değerlendirilmiştir.”