Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Maden Mühendisleri Odası Zonguldak Şubesi, Amasra’da 41 emekçinin hayatını yitirdiği maden faciasına ait ön raporu yayınladı. Raporda, maden ocağındaki havalandırmaya ait; “Her ne kadar TTK tarafından yapılan sunumda ana vantilatörün kapasitesinin teorik olarak 11.500 m3/dak olduğu söz edilse de; ocağın direnci dikkate alındığında mevcut emilen hava ölçüsünün üzerine çıkılması mümkün gözükmemektedir” denildi. Raporda, faciada belirleyici faktörlerden birinin ‘liyakatsiz ve tecrübesiz takımların vazife başına getirilmeleri’ olduğu saptaması yer aldı.
Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin maden ocağında 14 Ekim 2022 tarihinde grizu patlaması sonucu 41 madenci hayatını yitirmişti. TMMOB Maden Mühendisleri Odası Zonguldak Şubesi, yaşanan faciaya ilişkin ön raporu yayınladı.
Raporda, faciaya ilişkin “Merkezi Gaz İzleme Servisi CH4 Sensör bilgilerinden anlaşıldığı üzere; metan patlamasının vakti 18:09 olarak kıymetlendirilmektedir. Faciayı oluşturan patlama (ya da patlamalar zinciri), ocağın gerek yatay gerekse dikey olarak yaygın biçimde etkilenmesine yol açmıştır. Olayın sonucunda 42 madenci ömrünü yitirmiş, kontrol altına alınamayan yangın yüzünden ocak; -250 katından iki, -100 katından da bir barajla kapatılmıştır” sözü yer aldı.
“Meydana gelen olayın büyüklüğü düşünüldüğüde taş tozu uygulamasının yetersiz olduğu söylenebilir”
Raporda “Havalandırma” başlığı altında şu değerlendirmelerde bulunuldu:
“Maden İşyerlerinde İş Sıhhati ve Güvenliği Yönetmeliği’nin ilgili unsuru uyarınca işletmede sensör kümelerinin bulunduğu anlaşılmakla birlikte bu sensörlerin ocak ve galeri içindeki yerlerinin ve kesit içinde konumlandırıldıkları yerlerin uygun olup olmadığı incelenen planlardan net olarak anlaşılamamaktadır. Eldeki bilgilere nazaran grizu patlamasının yaşandığı kabul edilen -320 Kalın Damar hazırlık baştaban yolunda bulunan CH4 27 Nolu sensörün yeri tam olarak netlik kazanmamıştır. CH4 27 Nolu sensörle çalışma arını ortasında elektrikli ünitelerin bulunması da sensörün bulunduğu yerin sorgulanmasına neden olmaktadır. Bu sensörün Merkezi Gaz İzleme Servisinde görülmediği ya da adresinin farklı olduğu istikametindeki bilgiler de açıklanmaya muhtaçtır. Birebir taban yolunda bulunması gereken CO 27 Nolu sensör de paylaşılan bilgilere nazaran -350 katından gelen kalın damar nefesliğin dönüş havası üzerinde kurulu olduğu anlaşılmaktadır.
-350 kalın damar hazırlık alt tabanyolunda ve -350 tavan damar alt tabanyolu içinden sürülen bacalarda CH4 sensörlerinin bulunmaması; buralardaki elektrikli ünitelerin Otomatik Devre Kesicilere bağlı olmaması sonucunu doğurmaktadır. Bu durum sensör yerleşimlerinde gerekli özeninin gösterilmediği izlenimi uyandırmaktadır.
Ayrıca, TTK’nın Meclis Araştırma Komitesindeki sunumları ve savcılık tabirlerinden anlaşıldığı üzere ATİM Merkezi Gaz İzleme Ünitesinde kâfi işçinin görevlendirilmediği de görülmüştür.
ATİM’e ilişkin yeraltı ocağından mümkün patlamaların tesirlerinin azaltılması için su barajları kullanıldığı ve taş tozu uygulaması yapıldığı belirtilmektedir. ATİM ocağında yaşanan patlama sonrasında birtakım personeller su barajları sayesinde kurtulduklarını beyan etmişlerdir. ATİM’e ilişkin yeraltı ocağında TTK yetkilileri tarafından patlayabilir tozla çaba için taş tozu uygulaması yapıldığı beyan edilmiş olsa da ocakta meydana gelen olayın büyüklüğü düşünüldüğünde taş tozu uygulamasının yetersiz olduğu söylenebilir.
“Ocağın karakteristik eğrisine uygun halde hava sağlamaktadır”
Her ne kadar TTK tarafından yapılan sunumda ana vantilatörün kapasitesinin teorik olarak 11.500 m3/dak olduğu söz edilse de; ocağın direnci dikkate alındığında mevcut emilen hava ölçüsünün üzerine çıkılması mümkün gözükmemektedir. Çünkü vantilatörler bir karakteristik eğri üzerinde çalışmakta ve kurulduğu ocağın direncine ve hasebiyle ocağın karakteristik eğrisine uygun formda hava sağlamaktadır.”
“Neredeyse tüm çalışma alanlarının etkilendiği açıktır”
Raporun “Facianın değerlendirilmesi” başlıklı kısmında; maden ocağının genel planlamasının dizaynında yanılgılı uygulamaların olduğu kaydedilerek, şöyle dendi:
“Ocaktaki pak hava ölçüsünün kâfi olup olmadığı değerlendirilmeden tıpkı anda tali olarak havalandırılan birçok hazırlık çalışmasının sürdürülmesi ve neredeyse tüm çalışmaların bir biçimde birbirine irtibatlanması gibi uygulamaların ocağı havalandırma açısından riskli hale getirmiş olduğu değerlendirilmektedir… Hayatını kaybeden emekçilerin ocak içindeki yerleri incelendiğinde ocakta meydana gelen bir patlama sonucu çalışma işyerlerinin birbirine irtibatlı olması nedeniyle neredeyse tüm çalışma alanlarının etkilendiği açıktır.”
Raporda şu değerlendirmeler yer aldı:
“Darbe, yanma ve ortama yayılan karbonmonoksit zehirlenmeleri sonucu oluştuğu söylenebilir”
“- ATİM meydana gelen patlamanın akabinde çıkan yangının yalıtımı için ocağın -100 katında bir adet ve -250 katında iki adet baraj ile zarurî olarak kapatılması, olayın nedenlerinin net bir formda açıklanmasını zorlaştırmaktadır. Fakat, olay sonrası kurtarma ve keşif çalışmalarına katılan vazifeliler ile kurtulan madencilerden elde edilen bilgiler çerçevesinde metan patlamasının -320 kalın damar hazırlık tabanyolu içerisinde gerçekleştiği ve ölümlerin açığa çıkan yüksek sıcaklık ve şok dalgası nedeniyle darbe, yanma ve ortama yayılan karbonmonoksit zehirlenmeleri sonucu oluştuğu söylenebilir.
“CO zehirlenmesi nedeniyle hayatlarını kaybetmiş olmaları bu öngörüyü dayanaklar niteliktedir”
-Her ne kadar ATİM’de meydana gelen olayın -320 Kalın Damar tabanyolunda dinamit atımı nedeniyle oluştuğu sav ediliyor olsa da vefat raporları, sensör bilgileri ve olayın ocak içinde gelişimi incelendiğinde bu iddiayı destekleyecek delillerin olmadığı bedellendirilmektedir. Çünkü olay şayet -320 Kalın Damar taban yolu arınındaki dinamit atımı sebebiyle gerçekleşmiş olsaydı bu taban yolunda bulunan başta barutçu Öner Yıldız olmak üzere tüm personellerin hem darbeye hem de açık aleve maruz kalmış olmaları gerekirdi. Meğer mevt raporları incelendiğinde, bu taban yolunda bulunan 16 personelden 7’sinin hafif yanıkla birlikte esasen CO zehirlenmesi nedeniyle hayatlarını kaybetmiş olmaları bu öngörüyü takviyeler niteliktedir.
“Yaşanan faciada, belirleyici faktörlerden birinin liyakatsiz ve tecrübesiz takımların vazife başına getirilmeleri olduğu görülmektedir”
– TTK’da yaşanan en kıymetli meselelerden biri liyakatsiz yöneticiler, liyakatsiz takımlaşma ve partizanlık meselesidir. İdare takımlarının atanmasından emekçi alımına kadar her alanda yapılan politik müdahaleler, TTK’yı bir işletme olmaktan çıkarıp, iktidar partisinin ve ilgili sendikanın art bahçesi haline getirmiştir. Amasra’da yaşanan faciada, belirleyici faktörlerden birinin liyakatsiz ve tecrübesiz takımların misyon başına getirilmeleri olduğu görülmektedir.
“Yeraltı kömür madenciliğinin problemlerine karşılık üretemediği ağır bir bedel ödenerek görülmüştür”
-TÜBİTAK TÜSSİDE (Türkiye Sanayi Sevk ve Yönetim Enstitüsü) tarafından 24 Nisan 2019 tarihinde tamamlanarak yürürlüğe konulan ‘TTK’nın tekrar yapılanması ve norm takımın belirlenmesi projesi’ kapsamında kimi Daire Başkanlıkları, Şube Müdürlükleri ve Baş mühendislikler iptal edilmiştir. Bu kapsamda Havalandırma ve Tozla Gayret Başmühendislikleri de kapatılmıştır. Bu süreçte havalandırma, tozla çaba ve merkezi gaz izleme servisleriyle ilgili mühendislik hizmetlerinde önemli zafiyetler ortaya çıkmıştır. Tek gayesi küçülme olan ve masa başında yapılan tertip çalışmalarının, yeraltı kömür madenciliğinin problemlerine karşılık üretemediği ağır bir bedel ödenerek görülmüştür.” (ANKA)